Nếu các tác giả và giáo viên không sắp xếp, hoặc không biết thống nhất và tổ chức những thông tin mà họ truyền đạt thành những phần khác nhau, thì sẽ chẳng ích gì khi hướng dẫn người đọc hay người nghe tìm kiếm tính chỉnh thể và khám phá cấu trúc của cả cuốn sách. Kỹ năng trong giai đoạn thứ ba (giai đoạn cuối) phụ thuộc vào phép tu từ. Sự khác biệt giữa đọc để lấy thông tin và đọc để hiểu biết còn phức tạp hơn.
Nhưng để làm được điều đó, bạn lại phải học riêng rẽ từng động tác ngay lúc đầu. Những thói quen này vừa gây lãnh phí thời gian, vừa làm giảm tốc độ đọc. Tuy nhiên, nếu bạn coi mọi thứ mình đọc quan trọng như nhau, và đọc tất cả với cùng một tốc độ thì không có sự trình bày nào là có ý nghĩa đặc biệt.
Những vấn đề xoay quanh một loạt câu hỏi gắn bó chặt chẽ với nhau được gọi là cuộc tranh luận về một khía cạnh của vấn đề. Bạn phải hiểu rõ những định kiến của mình. Trong đó, hai loại được sử dụng nhiều nhất là từ điển và bách khoa toàn thư (sẽ được trình bày cụ thể trong phần tiếp theo).
Có nhiều bài viết thuộc lĩnh vực khoa học xã hội là những tài liệu rất dễ đọc, với nội dung thông tin và số liệu thường được đút rút từ kinh nghiệm quen thuộc với độc giả, phong cách miêu tả thường là tường thuật vốn đã quen thuộc với độc giả qua các tác phẩm hư cấu và lịch sử. Trẻ có thể dễ dàng đọc các biển báo trên đường, lời chú thích trên các bức tranh, điền vào các biểu mẫu đơn giản… Giai đoạn đọc sơ cấp thứ tư và cũng là cuối cùng có thể đạt được vào cuối cấp tiểu học, hay trung học cơ sở. Trong chương trước, chúng tôi đã trình bày những quy tắc đọc sách văn học giả tưởng.
Người ta cũng cho rằng đọc và nghe là hoạt động thu nhận thông tin từ một ai đó đang tích cực truyền gửi thông tin. Đó là trợ giúp người sử dụng khi họ gặp phải những cuốn sách quá khó vì có nhiều thuật ngữ, từ cổ, ẩn dụ, hoán dụ hoặc gặp các từ quen thuộc nhưng lại được sử dụng với nghĩa cũ. Người ta còn gọi cấp độ này là đọc so sánh.
Đọc một bài viết, người đọc có thể tiếp nhận một lượng thông tin ít hay nhiều, toàn bộ hay chỉ một phần, phụ thuộc vào mức độ hoạt động họ bỏ ra trong quá trình đọc, và kỹ năng điều khiển các hoạt động trí óc liên quan. Muốn biết chúng ta có sử dụng đúng kinh nghiệm của mình để hiểu một cuốn sách không, cách hiệu quả nhất là hãy hỏi chính mình xem liệu bạn có thể đưa ra một ví dụ cụ thể cho một luận điểm mà bạn cho rằng mình đã hiểu hay không. Bạn cũng cần lưu ý một số vấn đề khi sử dụng bách khoa toàn thư.
Bạn không thể tuỳ tiện sắp xếp ý tưởng. Chúng ta không thể lên án các triết gia vĩ đại vì họ đã tìm cách giấu kín các giả thuyết của mình hay đưa ra những định nghĩa và nhận định mập mở. How to read a book (Đọc sách như một nghệ thuật) của hai tác giả Mortimer J.
Ngay cả khi bạn không còn hứng thú với việc đọc nữa, bạn vẫn sẽ nhận thấy hiểu biết của mình về sách vở được tăng lên đáng kể, chỉ cần bạn xác định được những từ quan trọng, tìm ra sự biến đổi sắc thái ý nghĩa và hiểu được dụng ý của tác giả. Mỗi động tác đều đòi hỏi bạn chú ý cao độ khi thực hiện. Tất nhiên, không phải bất cứ câu hỏi nào cũng được trả lời trong các cuốn sách tham khảo.
Câu hỏi thứ tư (Ý nghĩa của cuốn sách là gì?) có nhiều thay đổi nhất. Chúng thuộc lĩnh vực mỹ thuật. Nó sẽ luôn nâng bạn lên tầm cao mới ngay cả khi bạn đã trở nên khôn ngoan và hiểu biết hơn.
Thông qua các sách tham khảo, bạn có thể xác định các từ quan trọng khác hay không? Bạn không thể nhảy cóc khi đọc các tác phẩm của Kant và Aristotle vì tư duy nối tiếp liên tục. Thứ hai, việc mọi người bất đồng quan điểm không có gì quan trọng.