Vì thế, chúng ta không nên trông chờ sẽ biết đời tư của người đó thật sự như thế nào. Trừ phi là ngẫu nhiên, còn lại chúng ta sẽ không thể khám phá ra cảm xúc cơ bản và ý nghĩa tiềm tàng trong bài thơ. Bạn chỉ có thể tìm thấy trong sách tham khảo những điều nói chung được mọi người đồng ý.
Nhưng bạn có thể thấy băn khoăn làm sao để tìm ra các nghĩa mà tác giả sử dụng? Câu trả lời là bạn phải xác định nghĩa của từ bạn chưa hiểu dựa trên ý nghĩa của tất cả các từ bạn đã hiểu xuất hiện trong cùng ngữ cảnh. Một số người viết có khả năng kiểm soát rất tốt - họ biết rõ điều mình muốn viết, và chuyển tải chúng rất chính xác. Mặc dù hầu hết các chuyện kể lịch sử đều gần với tác phẩm hư cấu hơn là tác phẩm khoa học thì bạn vẫn nên đọc chúng như những tác phẩm mô tả.
Người đọc sẽ nhanh chóng xếp những cuốn sách có các quy tắc về bất kỳ lĩnh vực nào vào loại sách thực hành. Khi đó độc giả nợ tác giả một lời đánh giá. Những câu quan trọng với tác giả là những câu diễn tả những đánh giá đóng vai trò cơ sở cho toàn bộ lập luận của ông ta.
Nếu không, chúng sẽ không có giá trị. Giai đoạn đầu tiên trong quá trình đọc phân tích đã được hoàn thành khi bạn áp dụng bốn quy tắc nêu ở cuối chương trước. Như đã nói, Plato nêu lên những vấn đề triết học trường tồn; Socrates thông qua các mẩu đối thoại đã nêu lên những câu hỏi tuy đơn giản nhưng sâu sắc như trẻ em thường hỏi; Aristotle thì nhìn nhận những phản đối của các nhà triết học khác và trả lời họ.
Chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu khá sâu về vấn đề này (Chú thích: Kết quả của những nghiên cứu này được xuất bản trong cuốn The Idea of Progress, New York: Praeger, 1967. Nhưng chúng tôi tin rằng trong vòng mười phút, nếu muốn, chúng tôi và Aristotle có thể đàm luận với nhau về những vấn đề triết học đôi bên cùng quan tâm. Mặc dù vậy, câu chuyện vẫn có một sự thống nhất trong chuỗi hành động và tuyến tư tưởng chính, giúp xâu chuỗi toàn bộ tình tiết lại với nhau.
Nếu bạn biết thuật ngữ được từ biểu đạt, bạn đã thấy rõ nhận định trong câu. Câu hỏi thứ nhất (Cuốn sách viết về cái gì?) không thay đổi nhiều lắm. Nhiều người cho rằng việc suy nghĩ liên quan nhiều đến học bằng khám phá không có sự trợ giúp hơn là học có hướng dẫn.
Nhìn nhận điều này, chúng ta thấy rằng hạnh phúc không phải cốt ở sự tự hoàn thiện, mặc dù đây chính là điều quan trọng nhất trong những điều tốt đẹp. Điều này giải thích tại sao quy tắc 5 của phương pháp đọc phân tích liên quan đến từ vựng và thuật ngữ, trong khi quy tắc 6 mà chúng tôi sắp đề cập lại liên quan đến câu và mệnh đề. Khi chúng ta tuân theo và áp dụng các quy tắc này vào bất cứ cuốn sách nào, ta có thể trả lời các câu hỏi Cuốn sách nói về cái gì? và Cuốn sách nói về vấn đề đó như thế nào?.
Nếu bạn chưa trả lời hai câu hỏi sau, chưa có ý kiến gì về tính đúng đắn của cuốn sách (một phần hay toàn bộ) và ý nghĩa của nó, thì bạn chưa thể hoàn thành trọn vẹn cấp độ đọc phân tích. Điều chúng tôi muốn lưu tâm là đa số mọi người, ngay cả những người đọc khá tốt, cũng không nhận thức được giá trị của việc đọc kiểm soát. Tất nhiên, đọc phân tích cũng mang tính chủ động, nhưng khi đọc phân tích, bạn đã tự đặt mình vào mối quan hệ giữa trò với thầy.
Như đã nói, bước thứ ba của đọc đồng chủ đề là giải đáp các thắc mắc. Bạn có thể bắt đầu tiếp xúc với toán học qua tác phẩm nổi tiếng Elements of Geometry (Các yếu tố hình học) của Euclid. Vì thế, họ dịch một cách vô thức cụm từ decline and fall (suy tàn và diệt vong) thành rise and fall (phát triển và suy tàn).
Câu hỏi thứ nhất (Cuốn sách viết về cái gì?) không thay đổi nhiều lắm. Trong các cuốn bách khoa toàn thư thời trung cổ, tất cả tri thức được sắp xếp trong mối liên hệ với bảy môn học được dạy ở trường trung cổ là ngữ pháp, tu từ, logic học, số học, hình học, thiên văn học và âm nhạc. Nếu bạn nhiễm phải thói quen phục thuộc vào lời bình và sách hướng dẫn, bạn sẽ hoàn toàn mất phương hướng khi không có chúng.